“Een absolute aanrader van eigen bodem: een mix à la Wim Mertens, Philip Glass, Yann Tiersen, Nils Frahm, Arvo Pärt,… maar vooral volledig zichzelf”
Bezoek Steven’s website en/of volg hem via z’n facebookpagina.
Steven Vrancken is muzikant en componist. Met talent en intuïtie zorgt hij voor het muzikaal opluisteren en ondersteunen van de conferentie. In haar boek Stilleven. Een stem voor rust en ruimte in drukke tijden (Lannoo, 2014) schreef Kristien Bonneure:
“Componeren met stilte
‘Stilte is mijn canvas, had pianist en componist Steven Vrancken geantwoord op mijn e-mail. Maar daar was ik niet tevreden mee. Ik had geluisterd naar zijn twee cd’s: Into resonance en Resonancia II, en gemerkt dat zijn muziek stilte in- en uitademt. En dus schuif ik bij hem aan voor meer uitleg, achter de vleugelpiano. Die is niet op 440 Hertz gestemd, maar op de natuurlijke frequentie 432; volgens Steven harmoniëren die trillingen beter met hemzelf. Hij speelt repetitieve akkoorden en arpeggio’s die wat aan Philip Glass doen denken, en hij neuriet en zingt mee als Glenn Gould. Het is zeer verstilde muziek van weinig noten. ‘Ik maak klassieke, minimalistische muziek, en dan vallen soms de namen van Ludovico Einaudi, Wim Mertens, Keith Jarrett, Arvo Pärt, allemaal gevestigde muzikanten en componisten. Vergeleken worden mét kan ik zeker als een compliment zien, al ben ik gewoon mezelf.’
Bij autodidact Steven is het letterlijk met één noot begonnen. In een moeilijke levensfase ging hij voor de eerste keer achter een klavier zitten, beroerde een toets en ‘het werd stil vanbinnen, alsof al mijn gedachten en gevoelens begonnen mee te klinken met die noot’. Van daaruit begon hij te improviseren, en dat gaat nog altijd voort. ‘Mijn creatieve, open, grenzeloze rechterhersenhelft is goed ontwikkeld, en nu werk ik aan de linkerkant: structuur, maat, ritme.’
Stevens reis naar de stilte heeft ook met zijn gezondheid te maken. Vele jaren leed hij aan een huidziekte, en hij besloot op zeker moment om bewust een ‘andere dan de donkere, depressieve klank’ te leren horen in zichzelf. ‘Het was een innerlijke shift om de stilte in te gaan via yoga en meditatie, en daar mijn eigen klank te vinden die zich eigenlijk vanzelf aanbood.’
De grondtoon
‘Ik geloof dat stilte een werkwoord is, je gaat de stilte binnen om verdieping te bereiken en ook teweeg te brengen bij de luisteraar. Bovendien geloof ik dat stilte niet bestaat!’ provoceert Steven. ‘Toen ik in Mexico in een grot zat, diep onder de grond, was het misschien muisstil, maar er was ook zoiets als een toon.’ Een toon? Ik vraag hem of hij soms last heeft van tinnitus, oorsuizingen? ‘Tja, de medische wetenschap noemt dat zo. Maar hoor jij dat nooit, een puuuuup, een tuuuut, een geronk, een toon? Ik heb ooit gedroomd dat ik via die klank naar een diepere staat van gewaarzijn ging. Eigenlijk gaat het om de soundcurrent, de grondtoon nada waarvan ook sprake is in de yoga. En het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat wanneer je je geest, je gedachten en gevoelens tot rust kunt brengen, je die grondtoon als vanzelf kunt horen, in plaats van dat stress of ziekte daarvoor zorgen. Bij mij is dat zeker zo. Het is een unieke innerlijke klank die nog dichter bij je zit dan je ademhaling.’
En net als de boeddhistische leraar Paul Van Hooydonck verbaast Steven Vrancken me met de mededeling: ‘ik hoor het nu ook, in dit geconcentreerd gesprek’. Twee mensen die de stilte kunnen horen.
En ze zijn niet alleen. Het is de grondtoon van de aarde, de basisfrequentie van het leven. Rilke noemt het ‘de melodie der dingen’. Kluizenares en schrijfster Sara Maitland heeft het over ‘een onafgebroken, doorgaans twee- of meertonig geluid met een heel laag volume’. Ze hoort het in de Sinaï-woestijn en ze vindt het opwindend. ‘Het is de stem van God. Het zijn minuscule deeltjes die worden opgevangen in het binnenoor. Het komt doordat er nu zoveel mensen op de aarde zijn die zoveel lawaai maken dat je nergens kunt ontsnappen aan de laatste wegstervende weerkaatsingen van menselijke geluiden. Het is de rotatie van het heelal, of het trage voortkruipen onder de grond van de tektonische platen, die zich voortbewegen met de snelheid waarmee nagels groeien.’
‘Als je het zo bekijkt, en minder onder hoogspanning staat door alle hedendaagse stress, dan kun je tinnitus op een andere manier benaderen, niet per se als iets dat bestreden moet worden’, voegt Steven Vrancken eraan toe. Hij gaat nog verder, pakt een kopje vast en praat over de trilling, de klank van alledaagse voorwerpen. ‘Het klinkt misschien vreemd, maar voor mij is dat tastbare realiteit’, biecht deze pianist op, die – niet verbazingwekkend – eerder ook zijn ervaring doorgaf in workshops en trainingen. ‘Ik hou ervan om van tijd tot tijd mijn inzichten te delen, want het is iets dat leeft onder de mensen.’
Terug naar zijn muziek waar veel stiltes, rusten, pauzes vallen. In Cueva de afinación op de cd Resonancia II wordt die stilte bijna tast- baar, als de witregels in een gedicht. Wat gebeurt er dan, vraag ik. ‘Dán luister je echt,’ zegt Steven, ‘dan weerklinkt de echo in jezelf van wat je aan het beluisteren bent. Dat is het proeven, smaken, degusteren van de muziek. Als je een noot speelt, dan doet die iets van- binnen, die werkt in stilte voort. Als ik alle stilte met muziek zou opvullen, dan zouden jij en ik dat allemaal niet kunnen horen of voelen.’ Steven voegt er nog een tweede functie aan toe: ‘Bovendien wil de stilte soms ook zingen, wil er iets uit voortkomen. Dat zou je een uitgedrukte stilte kunnen noemen. Ik geef de stilte vorm op zo’n moment, ik stel mezelf ten dienste. Ach, het is voor mij zeker niet zwart-wit. Stilte of muziek, dat is een constant wisselend gebeuren. Ik weet er het fijne nog niet van, maar het is heel boeiend.’
Maar als die grondtoon zo perfect is, waarom er dan nog nieuwe muziek aan toevoegen? Een componist moet wel lef hebben om de stilte te verbreken, want welke muziek is beter of mooier dan de stilte? ‘Dat is niet iets mentaals, rationeels, het heeft zelfs niet met je wil te maken,’ antwoordt Steven, ‘ik zie het zo: uiteindelijk doe ik niks. Het is het leven zelf dat zijn stem door mij laat klinken.’
‘Was dat wel concreet genoeg?’ vraagt deze fijnbesnaarde componist bezorgd. Zo concreet als inspiratie voor een kunstenaar kan zijn, denk ik. Een verrukkelijk mysterie.”
Onlangs realiseerde Steven Vrancken een succesvolle crowdfunding voor zijn nieuwe project IN BETWEEN. Klik hier voor zijn website.
